Of waar de groene beweging, tijdens de blauwe jaren, de rode draad kwijt speelde.In de radicale zijde van de ecologische beweging is de doctrine van de 'de-growth', of de ontgroeiing, vandaag zeer populair. Deze 'groenen' stellen dat onze economie moet krimpen om ze ecologisch verantwoord te maken. Niet alleen vervreemdt dit de groene beweging van de arbeidersbeweging. De doctrine is vanuit theoritisch oogpunt gewoon volledig fout. Ze is het gevolg van het feit dat een deel van de ecologische beweging is beginnen denken binnen het kader van de kapitalistische economie.
De-growth start van de assumptie dat de economische groei van het kapitalisme vandaag niet houdbaar is. Deze groei gaat immers ten koste van ons milieu en breng op die manier de levensbaarheid van ons eco-systeem en de leefsituatie van de volgende generaties in gevaar.
Op zich klopt het natuurlijk dat de kapitalistische groei ten koste gaat van ons ecosysteem. Alles moet wijken voor de winstlogica; de winstlogica die vandaag de basis vormt van de economische groei. Economische groei - of de groei van het BBP, zoals ze wordt uitgedrukt - gaat in de huidige ontwikkelingsfase van het kapitalisme ten koste van de uitputting van de natuurlijke rijkdommen, de opwarming van het klimaat... Ze zorgt voor de vervuiling van de natuurlijke omgeving van zowel de mens als van heel wat planten- en diersoorten.
Wie echter de negatieve groei zou voorstellen als hét alternatief daarop, maakt een fatale fout. Op deze wijze stel je dat iedereen een deel van zijn welvaart zal moeten afstaan om 'het milieu te redden'. Dit is niets anders dan zeggen dat de werknemers en hun gezinnen deels zouden moeten betalen voor de fouten van het kapitalisme. De ecologische beweging riskeert daarbij het gehoor definitief te verliezen van diegene die het hardst uitgebuit worden door het systeem. Bovendien zijn zij het ook die van hun sociale positie uit, de macht hebben om het kapitalistische systeem onder druk te zetten.
Deze fatale fout komt er doordat een deel van de 'groene' beweging, zelfs het radicale deel, gedurende de afgelopen 20 jaar, is beginnen denken binnen het economisch kader van het kapitalisme. Binnen het kapitalistische denkkader is dat inderdaad de enige oplossing: een deel van de welvaart van de gezinnen opofferen, om op die wijze het milieu te redden.
Wat die ecologische beweging echter vergeten is, is de marxistische economische analyse. Deze is vitaal om een antwoord te vinden op de problemen die de kapitalistische groei vandaag veroorzaakt. Daarvoor moeten we eerst én vooral stilstaan bij wat economische groei in feite is. Economische groei betekent in feite de toename van gebruikswaarde, of totale welvaart, in de economie. Marx(1) stelde reeds dat er twee zaken zijn die gebruikswaarde voortbrengen; het is te zeggen, de natuur enerzijds en de menselijke arbeid anderzijds (hoewel de laatste een deel is van het eerste).
Aangezien kapitalisten hun winsten halen uit surplus-waarde, door het naar zich toe trekken van onbetaalde waarde; gebeurt dit door uitbuiting. Doordat het winstmotief de motor is van de kapitalistische groei, vindt de economische groei vandaag plaats door de uitbuiting van zowel de arbeid als de natuurlijke rijkdommen. In tegenstelling tot arbeid, die zichzelf regenereert door de voortplanting van de bevolking, regenereert de natuur zich niet, of veel trager. Daardoor blijkt deze uitbuiting een veel negatiever effect te hebben op de toekomstige generaties en op ons ecosysteem.
Wanneer men binnen het kader van het kapitalisme denkt, rekening houdend met de langetermijn-tendens tot dalende winstvoet, zit er inderdaad niets anders op dan ofwel de totale gebruikswaarde, de welvaart, te doen dalen, ofwel de uitbuiting van de natuur te verlagen door de uitbuiting van de arbeid op te drijven. De eerste optie wordt naar voor geschoven door de radicale groene beweging onder naam van de de-growth doctrine, de tweede optie wordt gebruikt door de 'officiele' groene beweging. Deze wil zich op die wijze als een aanvaardbare politieke beweging presenteren bij een deel van de heersende kapitalistische elite.
De uitbuiting van de arbeid opdrijven om die van het milieu te verminderen, is immers niets anders dan de concrete vertaling van de doctrine 'de vervuiler betaalt'. Dit kan gebeuren door bijvoorbeeld extra taksen te leggen op energie, milieuvervuilende verpakkingen te taxeren... Met de vervuiler wordt in die logica uiteraard naar de consument van vervuilende artikelen gekeken. De 'consument' - dus eveneens de werknemers en hun families - zal immers de grootste slachtoffer zijn van dit soort maatregelen. In de mate dat deze ecologische taksen al niet direct voor een reeele koopkrachtdaling zorgen, zullen de bedrijven die geconfronteerd worden met dit soort taksen, ze doorrekenen aan diezelfde consument. Daarenboven hebben dit soort maatregelen het perverse effect dat ze in eerste plaats de minst begoede consumenten treffen, die in eerste plaats geen geld hebben om zich 'milieuvriendelijke' producten aan te schaffen.
Marxisten horen beide blauw-groene logica's te verwerpen. Enkel een echte socialistische groene beweging, waar LSP zich toe rekent, doet dat. Ecologische socialistische weigeren om definitieve antwoorden te formuleren binnen de kapitalistische logica, omdat ze uiteindelijk ten koste gaan van de arbeidersklasse in plaats van het kapitalisme die de ecologische problemen uiteindelijk veroorzaakt.
Niets doen biedt uiteraard ook geen mogelijkheid, wat dan zullen de komende generaties - de kinderen van de arbeidersklasse vandaag - de rekening krijgen gepresenteerd.
De enige wijze om consequent vanuit links oogpunt een ecologisch standpunt in te nemen, is door het kapitalisme zelf in vraag te stellen. Neem de winstlogica weg, en dan hoeft economische groei helemaal niet ten koste te gaan van de natuur. Welvaart, of de totaal geproduceerde waarde, kan immers ook perfect stijgen door arbeid op een efficientere wijze in te zetten. Wanneer bijvoorbeeld ingenieurs én werklozen worden ingezet om nieuwe moderne milieuvriendelijkere auto's te produceren uit de recyclage van oude, dan biedt dat een toename van de totaal geproduceerde waarde, zonder dat dit de natuur aantast. Men kan eveneens moderne, efficientere en milieuvriendelijkere productietechnologien verspreiden naar minder ontwikkelde economien. Dit kan echter niet gebeuren binnen het kader van het kapitalisme, omdat de concurrentie tussen nationale burgerijen enerzijds en het intellectuele eigendom over technologie door grote multinationals anderzijds, dit verhinderd.
Groei dus perfect samen gaan met ecologie; maar dit verondersteld een andere soort economie dan de kapitalistische. Daarvoor is een geplande, socialistische economie nodig, waarbij de bevolking inspraak heeft over wat en hoe geproduceerd wordt, rekening houdend met de behoeften van de eigen en de volgende generaties. Daarom is het socialisme de enige oplossing voor een leefbaar economisch systeem, zowel ecologisch als sociaal.
1. oa in 'Kritiek op het programma van Gotha'
____________________
Opmerking: Dit is een draft-versie; kritieken zijn uiteraard welkom op jonas.vanvossole@ugent.be
No comments:
Post a Comment