Tanden trekken bij Basel III

Zeepbellen nodig om niet ten onder te gaan

 

Vertaling door Geert C - socialisme.be

 

De internationale financiële regulators kwamen in het Zwitserse Bazel bijeen om de regels van Bazel III aan te passen en te verzachten. Die regels werden door de G20 overeengekomen in de nasleep van de crisis. Het doel was om een nieuwe ‘grote recessie’ te vermijden. De Bazel-regels zouden van 2013 tot 2018 worden doorgevoerd en moesten de risico’s van bankeninvesteringen beperken.

Als een bank deposito’s van mensen vraagt en dit geleende geld in de economie investeert – met kredietlijnen, investeringen of leningen – is er het risico dat de leningen niet terug betaald worden en er geen (grote) winsten worden geboekt. Om te garanderen dat het geld dat aan de bank werd toevertrouwd, wordt terug betaald is er nood aan een buffer om mogelijke verliezen te compenseren. Deze buffer is de zogenaamde kapitaalsbasis of het ‘eigen kapitaal’ van de aandeelhouders. De Bazel-akkoorden waren erop gericht om te bepalen welk kapitaal als ‘eigen kapitaal’ geldt en hoe groot de buffer moet zijn. Deze buffer beperkt de risico’s die de bank kan nemen.
Een eenvoudig voorbeeld: als een bank over een buffer van 10% eigen kapitaal moet beschikken, zou het voor een investering van 10 miljard dollar zelf 1 miljard van de aandeelhouders moeten inbrengen en slechts 9 miljard van depositohouders kunnen ophalen. Als die 10 miljard een winst van 10% opleveren, dan krijgt de bank 1000 miljoen dollar waarvan het 180 miljoen aan de depositohouders (aan 2% intrest) moet geven. De bank maakt op een geïnvesteerd kapitaal van 1 miljard een winst van 820 miljoen dollar, of 82% op jaarbasis. Maar als het slecht gaat met de economie en de zeepbel barst, is het mogelijk dat de 10 miljard dollar leidt tot een verlies van 5% waardoor er slechts 9,5 miljard overblijft. De depositohouders en hun 2% intrest halen daar 9,18 miljard van op, waardoor van de oorspronkelijke 1 miljard van de aandeelhouders nog slechts 320 miljoen overblijft. Als de verliezen meer dan 10% bedragen, lopen de verliezen op tot meer dan het geïnvesteerde bedrag van 1 miljard en heeft de bank een probleem…
Het vergroten van de kapitaalbuffer moet het risico op problemen beperken. Een bank default kan leiden tot een globale financiële catastrofe, zeker als alle banken grote verliezen maken als gevolg van een ‘systemisch risico’ van een globale economische neergang of kapitalistische recessie die de ‘financiële stabiliteit’ van het systeem vernietigt en een overheidstussenkomst op de kosten van de belastingbetalers vereist. Dat is overigens wat we in 2008 zagen. In de maanden na de grootste financiële crash ooit, stelden de politieke en industriële elite dat ze de financiële elite hard zouden aanpakken omdat hun ‘casinokapitalisme’ de reële economie bedreigde. De G20 maakte onder leiding van Sarkozy een akkoord op voor een sterkere regulering van de financiële sector, het gebrek aan regulering werd gezien als een oorzaak van de crisis. De onderhandelingen hierover leidden tot de nieuwe akkoorden van Bazel III. De financiële elite was daar steeds hard tegen gekant. Ze stelden dat een sterkere regulering een economisch herstel zou bedreigen omdat er minder geld zou zijn om in de economie te investeren en dus voor koopkracht te zorgen.
In feite hadden ze beiden gelijk. Geen extra regulering betekent een risico voor de stabiliteit van het systeem. Extra regulering zou een negatieve impact op de groei hebben, met mogelijk een depressie als gevolg. Deze tegenstelling is een uitdrukking van de tegenstellingen die in het kapitalisme ingebakken zitten. De tegenstelling werd in 2011 tijdelijk overkomen met de ontwikkeling van strengere regels van regulering, ook al bleven de maatregelen van Bazel III nog erg beperkt in vergelijking met die tijdens het Keynesiaanse Bretton-Woods tijdperk voor de invoering en ontwikkeling van de neoliberale financiële liberalisering en globalisering die gepaard ging met de ontwikkeling van een batterij aan complexe financiële investeringen. De regels van Bazel III zouden erg geleidelijk worden ingevoerd, de eerste maatregelen zouden pas in 2013 tot stand komen.
Nu zitten we in 2013 en zouden de eerste reguleringen moeten doorgevoerd worden. Net op dat ogenblik worden ze al afgezwakt. Wat in 2011 al kon voorspeld worden, namelijk dat de nieuwe regulering slechts schone schijn zou zijn, wordt nu werkelijkheid. Het is niet mogelijk om striktere regulering op te leggen als dit de mogelijkheid van een nieuwe recessie versterkt. Tegelijk vervalt de financiële sector terug in alle oude kwalen. De risico’s waren nooit zo groot, dat wordt door de OESO bevestigd in een analyse van de Europese bankensector. De zwakke regulering, de monetaire financiering door de ECB, de reddingsplannen van de FED, de miljarden van de trojka om Europese banken te redden,… hebben de winsten terug op het hoogtepunt van voor de recessie gebracht. Het orkest speelt opnieuw, het feest wordt voortgezet. Een voormalige CEO van Citibank stelde in 2007, enkele maanden voor de crash van Bear Stearns en IAG, “zo lang de muziek speelt, moet je rechtstaan en dansen.”
Zoals in 2007 is het voor iedereen duidelijk dat indien er al sprake zou zijn van een herstel – herstel is een verkeerde uitdrukking voor een beperkte afzwakking van de diepe recessie als gevolg van de Eurocrisis en een nieuwe bankencrisis – dat herstel eigenlijk fictief is. De werkloosheid blijft sterk toenemen, de koopkracht neemt af en de regeringsfinanciën van de meeste landen zijn niet bepaald gezond. Sinds de jaren 1970 heeft het kapitalisme de structurele overproductiecrisis aangepakt door de opbouw van een door schulden aangedreven consumptie, onder meer door een liberalisering van de financiële sector. Om de groei in stand te houden, werd een enorme financiële sector uitgebouwd met financiële titels die elke band met de reële economie verloren en steeds meer virtuele waarden hadden. Het kapitalisme had deze instrumenten nodig om de groei te behouden en de winsten de afgelopen 30 jaar in stand te houden. Het kapitalisme heeft zeepbellen nodig om zich recht te houden.

Dat is waarom de regels van Bazel III worden afgezwakt en waarom het slechts een kwestie van tijd is vooraleer er een nieuwe financiële crisis komt.