Hoe gebakken lucht de zeepbellen verder vult

Een bedenking over Crombez’ belastingen op kapitaal

Staatssecretaris van Fraudebestrijding, John Crombez, kwam gisteren met groot nieuws. Hij voorspelde “andere tijden”, het bankgeheim zou aan diggelen liggen, het kapitaal zou eindelijk zwaarder belast worden. “De te hoge belastingen op inkomen uit arbeid zullen verschuiven naar meer lasten op inkomen uit vermogen. Een zeer belangrijke stap naar een eerlijkere fiscaliteit en een efficiëntere fiscale administratie,” aldus Crombez. Ik heb echter weinig illusies in de poging van de SPa om te kapitaliseren op het stijgend ongenoegen onder de bevolking over de graaicultuur in de financiële wereld. Zonder tanden zal het kapitaal altijd weten ontsnappen. Én als alle financiële hervormingen en het huidige politieke establishment iets gemeen hebben; dan is het een gebrek aan politieke moed - of is het eerder wil, of ideologisch dogmatisme - ten opzichte van de factor kapitaal.

Crombez stelt in zijn interview dat via het wegvallen van het bankgeheim en toegenomen toezicht inkomsten uit kapitaal in het buitenland, nu ook als inkomsten zullen gerekend worden en dus belast zullen worden. Op die wijze zou de onrechtvaardige verdeling van belastingen - waarbij arbeid zwaar belast wordt, en kapitaal bijna niet - enigszins rechtgetrokken worden. Hier zijn echter verschillende pijnpunten. We zullen het hier bijvoorbeeld niet eens hebben over het verschil in hoogte tussen belastingtarieven, zelfs indien ze correct geïnd zouden worden.

Het belangrijkste punt is echter dat winst op kapitaal eigenlijk vaak geen inkomen is. Een inkomstenbelasting op kapitaal kan immers enkel geheven worden op de winstuitkering aan in België ingeschreven personen. Wanneer een Belg echter bijvoorbeeld aandeelhouder is van een financiële vennootschap in het buitenland, en deze vennootschap de winsten uit andere investering terug in de vennootschap inbrengt, dan stijgt het vermogen van de persoon in kwestie, zonder dat deze winst belast kan worden door de Belgische staat. De winstuitkeringen blijven dus vaak binnen investeringsfondsen, beleggingsvehikels en vennootschappen, waardoor ze ontsnappen aan een inkomstenbelasting.

Niet alleen vermijdt het kapitaal op deze wijze dat het belast wordt, het betekent ook een extra stimulans voor haar verdere accumulatie. Dit zorgt voor nog twee met elkaar verbonden  effecten. Ten eerste zorgt de stimulering van accumulatie voor verdere eigendomsongelijkheid binnen de samenleving, met alle gevolgen van dien. Die structurele ongelijkheid in eigendomsrechten  - in tegens telling tot de inkomensongelijkheid waar de sociaal-democratie graag op focust – zorgt vandaag voor enorme structurele problemen. De eurocrisis en de bankencrisis zijn daar een voorbeeld van, waarbij het telkens gaat over onhoudbare uitstaande leningen die in toenemende mate als niet-legitiem ervaren worden door de schuldenaars. Ten tweede leidt deze accumulatie van kapitaal in investeringsfondsen en vennootschappen , zeker in de context van een wereldwijde laagconjunctuur, tot een gebrek aan winstgevende productieve investeringen; de winstmarges in de reële economie zijn te laag; waardoor speculatie en het ontstaan van zeepbellen toeneemt. Weerom zijn de gevolgen van speculatie van de markten tijdens de eurocrisis, alsook de sub-primes mooie voorbeelden. Andere, meer recentere, zijn de financiële zeepbel rond Rio do Janeiro en de vastgoedspeculatie in China.

Een socialisering van deze non-productieve eigendommen, en ze omzetten in koopkracht om de economie te stimuleren, en om sociaal noodzakelijke (publieke) investeringen te verrichten; zou allicht een oplossing bieden voor de hedendaagse structurele problemen. Met een opheffing van het bankgeheim, en de inkomstenbelasting zullen we echter niet ver komen.

Sterker, men kan zelfs een Mattheus-effect ontwaren binnen de maatregel; met andere woorden dat rijken er meer van profiteren dan “armen”.  Er kan immers verwacht worden dat deze maatregel evenredig met de grote van het kapitaal in kwestie steeds minder impact zal hebben. De echte “grote vissen” ontsnappen wellicht automatisch. De reden hiervoor is heel simpel: een miljardair zal geen honderden miljoenen winst voor zichzelf uitkeren; aangezien hij dat persoonlijk toch niet kan op consumeren. Logischerwijs zal hij die winst gewoon laten zitten waar hij vandaan komt, zal hij het dus verder “investeren”; “armere kapitaalkrachtigen” zullen wellicht meer geneigd zijn een relatief groter deel van hun kapitaal af te halen om te investeren in een huis of in consumptie.

Op die manier zullen zij die het minste bezitten het meeste bijdragen.; ironisch genoeg zijn dat de kleine vissen (zelfstandigen en zwartwerkers), die hun ‘kapitaal’, zij het op fraudeleuze wijze, nog min of meer uit eigen arbeid, gehaald hebben. Indien Crombez  beweert dat hij via dergelijk aanpak een fundamentele verandering ziet, dan maakt hij zichzelf, en vooral de bevolking blaasjes wijs. Niet alleen zal de opbrengst van de maatregelen waarschijnlijk beperkter zijn dan gedacht, de doelgroep wordt volledig gemist.

De opheffing van het bankgeheim, zal net als de maatregelen om bonussen en managerslonen in te dijken weinig zoden aan de dijk brengen. Het echte grootkapitaal en haar noodzaak te accumuleren, de structurele kracht achter de kapitalistische economie blijft buiten schot. Op die manier gaat ook het proces van (financiële) kapitaalsaccumulatie verder, met als resultaat een doodzieke wereldeconomie op steroiden… en brengen deze “nieuwe tijden” uiteindelijk weinig nieuws onder de zon.  Het resultaat is dat de zeepbellen zullen blijven groeien, de tegenstellingen zullen blijven toenemen; al is het nu op een laag van sociaal-gecorrigeerde gebakken lucht.