Opinie: Nationalisaties terug op de agenda

Het debat over de commercialisering van de zorg, op Terzake 09 was zowat het eerste waar met het over 'inhoud' had in deze verkiezingscampagne. Zowel Spa, Groen als CD&V verzetten zich in dat debat tegen de privatiseringsplannen van de liberalen. Ze hadden daarin gelijk, al kan zich vragen stellen bij de intellectuele eerlijkheid van partijen die zelf in regeringen zaten en zo meededen aan de privatisering van openbare diensten.

Privatisering was de afgelopen 20 jaar van neoliberalisme immers de beleidsstrategie bij uitstek. De staat moest ontvet worden en daartoe werden taken uitbesteedt aan 'de privé'. Openbare diensten, delen van de gezondheidszorg, pensioensystemen, de energiemarkt en zelfs taken van justitie werden geprivatiseerd. Was men daarbij vergeten dat privatisering betekent dat deze diensten meegezogen werden in het casino van het kapitalisme? Of kneep men liever een oogje dicht voor de hebzucht van de nieuwe aandeelhouders?

Het kwaad is vandaag echter reeds geschied. De private pensioenen uit de tweede en derde peiler, die ons moesten beschermen tegen de vergrijzing, werden de afgelopen jaren vergokt op de beurs. De pensioenen waar de werknemers jaren voor betaalden zijn in rook opgegaan. Ook de voorbereide privatisering van de Post heeft reeds zware gevolgen nagelaten. Niet alleen gaan de postbodes vandaag gebukt onder een veel zwaardere werkdruk, ook de klant mag nu verder lopen en meer betalen om zijn brieven te verzenden. Wie kreunt er vandaag trouwens niet onder de druk van zijn 'geprivatiseerde' energiefactuur?

Hernationaliseren is een optie: De crisis van het kapitalisme toont ons de zwakte van de vrije markt. Ze dwingt ons vandaag een nieuwe balans te maken: een balans tussen de zogenaamde efficiëntie van de private sector en het winstbejag van de geldwolven. Een debat dringt zich op of men cruciale economische sectoren zo maar in private handen kan houden? Welke sectoren kan men best in handen van de gemeenschap houden? Welke sectoren dienen dus best gehernationaliseerd worden?

De financiële crisis heeft aangetoond dat de aandeelhouders van de banken niet in staat zijn om de financiele economie in goede banen te leiden. 20 miljard heeft men al in de bodemloze put van de Belgische banken gegooid. Er bestaat echter een veel goedkopere en efficientere oplossing; de nationalisering van de banksector. Zelfs de liberale professor economie Paul De Grauwe pleitte in De Morgen vorige week nog voor de nationalisatie van Fortis.

De banksector is echter niet de enige sector waar nationalisatie moet overwogen worden. De overname van Nuon confronteerde ons vorige week met de harde realiteit van de commercialisering van de energie-sector. Franse energie-kapitalisten hebben België sindsdien tot een wingewest gemaakt. Waarom zouden de Belgische gezinnen hogere prijzen blijven betalen omdat Franse speculanten onze energiesector claimen? Waarom zouden we trouwens vertrouwen hebben in nietsontziende geldwolven als SUEZ, wanneer het aankomt op de veiligheid in de nucleaire industrie? Waarom zouden we Electrabel en Nuon niet hernationaliseren? Op die wijze kunnen we de prijzen drukken en hun megawinsten gebruiken om zelf te investeren in groene en veilige energie.

Ook in de zware industrie dringen zich nationaliseringen op. Bedrijven zijn door de crisis niet meer in staat om de jobs te garanderen. Op kosten van de belastingbetaler worden werknemers op tijdelijke werkloosheid gezet. De gemeenschap via ontslagen en uitkeringen moet opdraaien voor de kosten van de crisis. Laat ons dan de fabrieken de sluiten overnemen zodat we achteraf de vruchten er ook van kunnen plukken. Waarom zouden private aandeelhouders die speculatie belangrijker vinden dan de garantie van jobs, immers efficiëntere aandeelhouders zijn dan de gemeenschap?

Een sector waar nationalisatie zich om ethische redenen opdringt is de gezondheidszorg en de farmasector. Winstprincipes hanteren, wanneer het om de gezondheid van de burger gaat, is misdadig. Niet alleen wordt de zorg door de commercialisering een Amerikaans systeem waarin de armsten slechte zorg krijgen. Het is angstwekkend dat farmabedrijven binnen de commerciele logica voor sommige ziekten beter geen geneesmiddelen kunnen ontwikkelen omdat het niet genoeg winst zou opleveren.

Nationaliseren doet velen terugdenken aan de oude RTT of roestige beelden uit de Sovjet-Unie. Voorgenoemde bureaucratische misbaksels zijn geen oplossing. Met de nodige mate van democratische inspraak en aansprakelijkheid van het beleid hoeft een openbaar bedrijf vandaag echter niet minder efficient te werken dan een geprivatiseerd, integendeel.

De nood dringt zich op voor een maatschappelijk debat over nationaliseringen, een debat dat de dogmas van de laatste decennia durft doorbreken. Om dit debat te openen moet men natuurlijk vragen durven stellen bij het eigendomsrecht van aandeelhouders. Het moderne kapitalisme heeft die zaak echter vergemakkelijkt. Het eigendomsrecht is verworden tot niet meer dan een virtueel vodje papier dat vergokt wordt op de beurzen. En wat virtueel is, kan snel verdwijnen; dat is alvast één les die deze crisis ons geleerd heeft.