Portugal opnieuw in het oog van de Eurostorm
Het is
terug alle hens aan dek wat betreft de Portugese economie. Politieke
crisissfeer, de Troika onverwijld terug naar Lissabon, de grootste
oppositiepartij die ineens geen verkiezingen meer eist… Niet de massale
betogingen en woede van de bevolking van 2 maart was de oorzaak, noch de
recentste statistieken over werkloosheid en uitdiepende recessive. Het problem was
dat het Grondwettelijk hof de laatste begroting ongrondwettelijk verklaard had.
1,300 miljard aan besparingen kunnen niet doorgaan, waardoor alle akkoorden met
de Troika terug op de helling komen te staan.
Het
gronwettelijk hof besliste vrijdag dat verschillende van de besparingsmaatregelen
van de begroting voor 2013, het gelijkheidsbeginsel en het
proportionaliteitsbeginsel schonden. Concreet ging het om het de afschaffing
van het vakantiegeld van werknemers in de publieke sector, het afschaffen van
vakantietoelage voor gepensioneerden, het invoeren van inkomstenbelasting op ziekte-
en werkloosheidsuitkeringen en het afbouwen van het arbeidsstatuut van
onderzoekers. Daarmee wordt de regering verplicht 1300 miljoen euro
besparingsmaatregelen uit de begroting te halen.
Tegelijkertijd
verklaarde het andere besparingsmaatregelen, zoals de tax op pensioenen boven
1350 euro, de verlaging van de lonen in de publieke sector, de verhoging van de
inkomstenbelasting en de besparing op overuren, goed voor 4,4 miljard aan
besparingen wel als grondwettelijk.[i]
Voor de rechtse
regering van premier Passos Coelho
betekent dit echter slecht nieuws. De 1300 miljoen maakten immers deel uit van de akkoorden met de Troika. Sinead
O’Connor, woordvoerder van de Europese Comissie liet al weten dat de uitspraak
van het Grondwettelijk hof alle eerder gemaakte afspraken anuleert. De volgende
tranche van 2100 miljoen euro “hulp” van de Troika, die werd gegarandeerd na de
7e evaluatie van de Troika, begin vorige maand, wordt “on hold” geplaatst. Bij die 7e evaluatie had de Troika redes
geëist dat Portugal tegen eind april 2 miljard aan extra structurele
beasparingen zou aankondigen tegen eind april. Hierbij komen dus 1,3 miljard
aan extra besparingen deze maand . Tegelijk worden de delegaties van de Troika, de EC, het IMF en de ECB terug
naar Lissabon gestuurd, op minder dan een maand sinds de vorige missie.[ii]
Terwijl Europa en
het IMF de Portugal sterk onder druk zetten, lijkt de Portugese regering verder
haar rol als “beste leerling van Angela Merkel te willen spelen”. Hoewel de
premier vorige week het Grondwettelijk hof sterk onder druk zette, onder andere
door te dreigen met ontslag, bleek dit voorlopig een loos dreigement en verklaarde
hij de uitspraak van het hof te respecteren, “zoals het hoort in een
rechtsstaat”. Tegelijkertijd liet hij echter weten de uitspraak onder andere uiting
gaf van “een tekort aan realisme” bij het hof, dat het “geen rekening houdt met
de omstandigheden”, dat de uitspraak in de toekomst kan leiden tot het “in
vraag stellen van belangrijke waarden in de grondwet”, “ernstige consequenties
voor het land”, en “het leven van de portugezen zal bemoeilijken”. Toch stelde hij dat Portugal de gemaakte afspraken
met de Troika volledig zou nakomen. Bovendien stelde hij dat na de uitspraak
van het Grondwettelijk hof er geen alternatief bestaat dan verder te snijden in
de publieke sector. [iii]
Concreet werden, opnieuw,
de gezonheidssector, het onderwijs en de werkloosheidsuitkeringen naar voor
geschoven als sectoren waar de extra 1300 miljoen gehaad zou worden. In het
geval van het onderwijs komen deze besparingen bovenop de duizenden ontslagen
die al gevallen zijn in deze sectoren, en zouden onder andere een privatisering
van scholen betekenen, het optrekken van de inschrijvingsgelden, het vergoten
van de klassen. Het IMF
raad ook aa nom 50.000 leerkrachten te ontslaan. Dit komt reeds boven de
sluiting van duizenden buurtscholen gedurende de laatste jaren, de
aanwervingsstop voor jonge leerkrachten en de stopzetting van tijdelijke
contracten.
De nieuwe
besparingen zullen bovendien de sociale en economische crisis in het land
versterken. Zonder de bijkomende maatregelen zou het overheidstekort reeds 5,5
% bedragen, terwijl de economie verder zou krimpen, met 2,3 procent volgens de
nieuwe schattingen van de nationale bank. Dit komt boven de krimp van 3.2
procent in 2012[iv],
en 1,6 in 2011[v].
IMF-delegatieleider Abebe Selassie in Lissabon, stelde ondertussen dat de
werkloosheid veel sterker is gestegen dan werd verwacht. 16.4 procent van de
actieve bevolking is dit jaar werkloos, alleen al in 2012 gingen 205.000 jobs
verloren.[vi]
Toch blijft de regering volharden in de recepten die tot nog toe de situatie
van de economie enkel verslechterden, terwijl de toekomstperspectieven
allesbehalve verbeteren, zowel om vlak van werkloosheid, sociale welvaart en
economische activiteit, maar ook op vlak van begrotingstekorten en publieke en
private schuldopbouw.
Tegelijkertijd
wordt eender welke vorm van kritiek of alternatieven vanuit oppositie afgedaan
als radicalisme en populisme, zelf de “geweldadige onthoudingen” en zwijgende
oppositie van de PS. Bovendien dreigt men ermee dat de kritiek op de
besparingen door de oppositie een tweede bailout dichterbij brengen.
De
oppositie verwijt de regering dan ookde uitspraak van het grondwettelijk hof verder
te willen gebruiken om een extra neoliberal, ideologisch gestuurd, offensief in
te zetten, gesteund door de Europese Commissie. Terwijl de PS van Seguro de
uitspraak van het Grondwettelijk hof aangrijpt om een heronderhandeling van de
betalingstermijnen te vragen bij Europa, om de besparingen in de tijd te
spreiden, wat meer ruimte zou moeten laten voor groei, lijken er steeds meer
stemmen op te gaan om de akkoorden met de Troika op te blazen.
Er blijkt geen
enkel social draagvlak te bestaan voor extra besparingen in de sociale sectoren.
Besparingen in de gezondheidszorg kunnen slechts op de steun rekenen van 1
procent van de bevolking, besparingen in de sociale zekerheid op 5 %. Tegelijk
vind 36 procent van de Portugeze dat er geknipt moet worden in de betaling van
rentelasten, 57 procent vind dat er moet bespaard worden in de Publiek-Private
Partnerschappen en 33 procent in defensie. Dit zijn exact de domeinen waar de
Troika en de regering niet willen aankomen. Hieruit blijkt duidelijk het
klassenconflict binnen de Portugese samenleving. Een politieke en economische
elite die private financiele contracten wil garanderen, een meerderheid van de
bevolking die haar sociale rechten en levensomstandigheden wil garanderen.[vii]
Het
ongenoegen bij de bevolking hierrond bleek ook al met de betoging van 2 maart,
die volgens de organisatoren, het platform “Que se lixe a Troika” (Fuck the
Troika), onder de titel “Het is het volk die heerst”, een verwijzing naar
Grandola, het lied van de anjerrevolutie, 1 miljoen mensen op straat bracht. Deze
positie werd deze week versterkt door verschillende toonaangevende economen;
onder andere nobelprijswinnaar Paul Krugman adviseerde Portugal tegenover de
nieuwe besparingen met de volgende woorden: “Just say Nao!”[viii]
Hierbij
moet gezegd worden dat Krugman een correcte analyse maakt van het feit dat het probleem
van de perifere economieën in de Eurozone, zoals Portugal, geen probleem is van
een kwistige overheid, waarin bespaard zou moeten worden. Integendeel, Portugal
is al sinds lang een van de beste leerlingen in de Europese klas, zowel qua het
nakomen van privatiseringen, als het controleren van publieke uitgaven, als het
nakomen van de landbouw en visserijhervormingen… én nét dat is het probleem;
omdat net de Europese constructie een groot deel van het probleem vormt.
Men mag
niet uit het oog verliezen dat het probleem in de PIGS pas ontstond ná de
Globale Financiële Crisis. Voordien was met de overheidsfinanciën van deze economieën
weinig aan de hand (behalve in het geval van Griekenland allicht). Het zijn de zwakte van de reeële economie,
de door Europa opgelegde redding van de banken en de terugval van
overheidsinkomsten door de grote recessie die het land in de problemen
brachten. De zwakke positie van de economie is bovendien grotendeels het gevolg
van de Europese constructie, met het wegvallen van budgetaire en monetaire
instrumenten, het liberaliseren van de economie, het subsidieren van het
stopzetten van productie in landbouw en visserij, de dynamiek van geografische
concentratie in het centrum van Europa, etc.
De europese
constructie was in eerste instantie een project van de europese economische
elites. Het was een project van eengemaakte markten en liberalisering, een project
van flexibilisering van de arbeid, een poging om via technocratie te ontsnappen
aan democratische nationale druk. Het is echter ditzelfde project dat vandaag
de opgebouwde publieke en private schulden onhoudbaar maakt, en de eengemaakte
markt, de euro en de hele Europese constructie ondergraaft.
Ook gepubliceerd op: Knack, Socialisme.be,
[i] http://www.publico.pt/n1590313
[ii] http://www.publico.pt/politica/noticia/constitucional-chumba-corte-de-subsidio-de-ferias-de-funcionarios-publicos-e-dos-pensionistas-1590313#/2
[iii] http://www.publico.pt/politica/noticia/discurso-integral-do-primeiroministro-1516375
[iv] http://www.bportugal.pt/pt-PT/EstudosEconomicos/Publicacoes/BoletimEconomico/Publicacoes/projecoes_p.pdf
[v] http://www.jornaldenegocios.pt/economia/detalhe/economia_portuguesa_cai_16_em_2011_act.html
[vi] http://www.tvi24.iol.pt/economia---emprego/emprego-trabalho-postos-de-trabalho-ine-empregos/1428183-6374.html
[viii] http://www.publico.pt/economia/noticia/krugman-sobre-austeridade-em-portugal-just-say-nao-1590546
